اثر محدودیت و قطعی اینترنت بر اقتصاد کشور را به صورت عام می‌توان از تشکل‌هایی که کلیت اقتصاد کشور را نمایندگی می‌کنند (اتاق اصناف ایران و اتاق بازرگانی ایران) پرسید. نظام صنفی یارانه‌ای استان تهران اثر قطعی اینترنت و محدودیت دسترسی به اینترنت را از طریق نظرسنجی و با استفاده از پرسشنامه‌هایی که میان ۱۰۴ شرکت عضو سازمان از تاریخ ۷ مهر تا ۱۰ مهر توزیع کرده بود، سنجیده است. در زیر به بخشی از نقاط مغفول‌مانده موضوع قطع و نیز محدودیت دسترسی به اینترنت و بخشی از آمارهای به‌دست‌آمده از طریق این نظرسنجی می‌پردازم. مشکلات اخیر به وجودآمده، دو گونه است؛ بخشی از آن مربوط به قطعی و بخشی مربوط به محدودیت‌هایی نظیر افت سرعت و کیفیت، فیلترینگ و… است. آنچه در این مدت شاهد بودیم این بود که از طریق برخی اپراتورها دسترسی به اینترنت وجود داشت و از طریق برخی دیگر مانند اپراتورهای همراه این امکان مهیا نبود. از سوی دیگر، با محدودیت‌هایی نیز از سمت ارائه‌دهندگان اینترنت بر بستر ثابت که ما به آنها می‌گوییم FCPها مثل مخابرات، شاتل، آسیاتک و… روبه‌رو بودیم. اینکه برخی مسوولان می‌گویند قطعی اینترنت برای آنچه اتفاق افتاده واژه درستی نیست؛ قابل فهم است. بله شاید به نوعی قطعی کامل نداشته‌ایم اما وضعیت رخ‌داده، شرایطی را ایجاد کرد که کسب‌وکارها به مشکل خوردند. گرچه قطعی اینترنت به صورت کامل رخ نداده اما در ساعت‌ها و مکان‌های خاصی، کاربر از طریق تلفن همراهش نمی‌تواند به اینترنت وصل شود. لذا منظور ما از آسیب‌های این چندوقته صرفاً، بر پایه قطعی کامل اینترنت نیست بلکه منظور محدودیت است.
***محدودیت‌ها
علاوه بر مثالی که برای درک مفهوم محدودیت زدم باید گفت که این محدودیت‌ها شکل دیگری هم داشته؛ چراکه علاوه بر قطع و محدود شدن‌ها با فیلتر شدن هم روبه‌رو شدیم. ممکن است این روزها قطعی اینترنت نداشته باشیم اما محدود شدن از طریق فیلترینگ ایجاد شده است. به طور مثال پیام‌رسان واتس‌اپ و اینستاگرام که فیلتر می‌شود امکان دسترسی به آنها از بین می‌رود. در این میان افرادی که کسب‌وکار خانگی بر بستر اینستاگرام داشتند به دلیل اینکه این اپلیکیشن‌ها فیلتر هستند، با مشکل روبه‌رو می‌شوند چراکه دسترسی به آنها قطع شده است. توجه داشته باشید در اینجا اینترنت قطع نشده؛ اما دسترسی خریدار به آن محصول و تولیدکننده از بین رفته است.
عده‌ای می‌گویند؛ همه پلت‌فرم‌ها و اپلیکیشن‌ها که فیلتر نیستند؛ مثل تخفیفان، نت‌برگ و… اما فراموش نکنید که اگر بر فرض شما کاربر این مجموعه‌ها هستید و آن سرویس‌دهنده هم فیلتر نیست لیکن ساعاتی از روز که در منزل یا محل کار نیستید، به دلیل قطع سرویس اپراتورهای همراه، به اینترنت دسترسی ندارید پس این محدودیت باز دسترسی شما را از بین برده است. همچنین می‌دانیم که خیلی از افرادی که از سرویس خاصی استفاده می‌کنند لزوماً آن را به شکل اپلیکیشن روی گوشی خود ندارند و آدرس سرویس‌دهنده را نیز نمی‌دانند؛ پس سرویس مورد نظر را در گوگل سرچ می‌کنند. حالا حتی اگر گوگل فیلتر نباشد و دسترسی شما به اینترنت (ترافیک بین‌الملل) قطع شود، شما نمی‌توانید آن سرویس‌دهنده را در گوگل سرچ کنید. بنابراین فروش آن سرویس‌دهنده در آن ساعت به شدت افت می‌کند. این موضوعات، منظر دیگری از محدودیت‌های اعمال‌شده هفته‌های اخیر است. آن مسوولانی که می‌فرمایند اینترنت که در این ساعات یا در این مکان قطع نیست یا فلان سرویس یا فلان پلت‌فرم که فیلتر نیست، باید این بعد ماجرا را هم ببینند.
***فرصت‌های ازدست‌رفته
طبیعتاً هر کسب‌وکاری سرویس فروش، سرویس ارتباط با مشتری، تبلیغات و… دارد. این سرویس‌ها برای خیلی از کسب‌وکارها، روی پلت‌فرم‌هایی است که یا فیلتر هستند یا به دلیل محدودیت‌های اعمال‌شده، امکان اینکه مشتری‌ها به آن دسترسی پیدا کنند نیست. بعضی از این شرکت‌ها از روش‌ها و زیرساخت‌هایی برای تبلیغات استفاده می‌کنند که با قطعی و محدودیت اینترنت این امکان برایشان از بین رفته است.
همچنین برخی شرکت‌ها برای ارتباط با پرسنل‌شان و برگزاری جلسات آنلاین کاری، دورکاری و سایر عملیات جاری از اپ‌هایی استفاده می‌کردند که الان در دسترس نیستند و این شرایط لطمه بزرگی به ادامه فعالیت کاری آنان وارد می‌کند. همه شرکت‌ها که از پلت‌فرم‌هایی که روی شبکه ملی اطلاعات هستند استفاده نمی‌کنند؛ بعضی از جلسات آنها روی اپ‌هایی مانند گوگل میت و اسکایپ است یا برخی از آنان برای برخی دسترسی‌های ریموت از وی‌پی‌ان استفاده می‌کنند.
***خسارات غیرمستقیم
قطعی و محدودیت اینترنت خسارات مستقیم و غیرمستقیمی داشته است. خسارات غیرمستقیم از جنس اعتماد عمومی از دست‌رفته است. من نمی‌دانم اصلاً قابل جبران است یا نه و اگر جبران‌پذیر است چقدر زمان می‌برد تا اعتماد مردم ترمیم شود. سرمایه‌گذار، تولیدکننده داخلی، یک توسعه‌دهنده نرم‌افزار یا تجار از این وضع آسیب دیده‌اند. یک صاحب کسب‌وکار را در نظر بگیرید که با بدبختی از کشورهای اطراف مثل ترکیه و دوبی جذب سرمایه کرده است. وقتی سرمایه‌گذار، حتی برای ارتباط با تولیدکننده داخلی ساده‌ترین ابزار را ندارد و نمی‌تواند ارتباط بگیرد ترس برش می‌دارد. می‌گوید محصول من بر پایه اینترنت باید فروش برود و وقتی اینترنت ایران قطع است چطور سرمایه‌ام را به تولیدکننده ایرانی بسپارم. این موارد وجود دارد و نمی‌دانم چطور باید اندازه‌گیری شوند.
***خسارات مستقیم
در خصوص مواردی که قابل اندازه‌گیری بود ما گزارش‌هایی تهیه کردیم و بر اساس آن با مدیران بالادستی نظام در حال مکاتبه هستیم. این گزارش درباره این است که در این ایام و با این شرایط چقدر کسب‌وکارهای حوزه اقتصاد دیجیتال آسیب دیدند و چه کارهایی می‌شود انجام داد. ما در نظرسنجی که پیش‌تر به آن اشاره کردم متوجه شدیم که ۴۸ درصد شرکت‌ها اعلام کردند بیش از ۵۰ درصد کاهش فروش داشتند. اگر بخواهیم اعداد را رند کنیم باید گفت نصف شرکت‌های نظرسنجی ما نصف فروش خود را از دست داده‌اند. این عدد بسیار بزرگ است. نکته دیگر این است که حدود نصف کسب‌وکارهای ما اعلام کردند روزانه بالای ۵۰ میلیون تومان ضرر داشته‌اند که ناشی از کاهش فروش بوده است. چیزی حدود یک‌پنجم اعلام کردند که بین ۱۰۰ میلیون تا ۵۰۰ میلیون متضرر شده‌اند. کمتر از یک‌دهم نیز گفته‌اند روزی در حدود نیم میلیارد تومان از این محدودیت‌ها متضرر شده‌اند. این اعداد را در تعداد شرکت‌های این اکوسیستم ضرب کنید تا متوجه ابعاد ضرر و زیان شرکت‌ها شوید.
***دولت و جبران زیان
ما پیشنهادهایی دادیم که دولت جبران زیان کند. همگی به یاد داریم در شورای اقتصاد زمانی که به شرکت‌ها تکلیف می‌کردند که محصولاتشان را به قیمت تکلیفی بفروشند به آنها مابه‌التفاوت و جبران زیان می‌دادند. سازمان حمایت از تولیدکنندگان این مابه‌التفاوت را حساب می‌کرد و به تولیدکننده بازمی‌گرداند. الان هم می‌شود این جبران زیان‌ها را محاسبه کرد و به تولیدکنندگان بازگرداند یا حتی تسهیلاتی داد، به‌عنوان نمونه؛ با توجه به آخرین مهلت تسلیم اظهارنامه‌های مالیات بر ارزش افزوده فصل تابستان که ۲۰ مهرماه است ما مکاتبه‌ای با سازمان امور مالیاتی انجام دادیم که حداقل یک ماه به این مهلت اضافه کنند و تخفیف ۵۰درصدی هم بدهند. این قدم صفر است و نمی‌گویم قدم اول جبران خسارات است. فقط می‌گوییم دولت به اصطلاح برادری‌اش را ثابت کند.
فهرست