به گزارش اتاق ایران، در چهل و نهمین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی»، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه‌ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه‌شده و آخرین روندها و پیش‌بینی‌های اقتصادی تهیه‌شده توسط بزرگ‌ترین نهادهای اقتصادی بین‌المللی، در قالب داده‌های تازه مورد واکاوی قرارگرفته‌اند.
در بخش تحولات جهانی، به چشم‌انداز انرژی جهان در سایه حمله روسیه به اوکراین پرداخته شده است. آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش «چشم‌انداز سالانه انرژی جهان» که اخیراً منتشر شد، اعلام کرد این احتمال وجود دارد که در پی تحریم غرب در واکنش به حمله روسیه به اوکراین، روسیه «هرگز» قادر به بازیابی موقعیت خود در بازار جهانی انرژی نگردد.
همچنین ادامه جنگ‌های اقتصادی آمریکا و چین از دیگر تحولات مهم جهانی است که در این گزارش مورد بررسی قرار گرفته است. اخیراً ایالات‌متحده از اتحادیه اروپا خواسته تا ممنوعیت صادرات نیمه‌هادی‌ها را به چین اعمال کند. دولت بایدن از اتحادیه اروپا خواسته اطلاعات صادرات این محصولات به چین را به اشتراک بگذارد و اجرای آن را هماهنگ کند تا محدودیت‌های دوجانبه ایالات‌متحده در صادرات به چین، مشابه آنچه آمریکا و اتحادیه اروپا در اوایل امسال با مسکو انجام دادند، را تقویت کند. از آن‌سو وزیر امور خارجه چین، اخیراً ایالات‌متحده را به دلیل اعمال کنترل‌های جدید صادراتی بر پکن، ناقض قوانین تجارت آزاد دانست. از منظر وی، ایالات‌متحده مقررات جدیدی را برای کنترل صادرات به چین، محدود کردن سرمایه‌گذاری در چین، نقض جدی قوانین تجارت آزاد و آسیب جدی به حقوق و منافع مشروع چین، وضع کرده است که باید اصلاح شود.
در چهل و نهمین گزارش پایش تحولات تجارت جهانی، اعلام شده است که کشورهای اتحادیه اروپا به دنبال تقویت موقعیت خود در مذاکرات با تأمین‌کنندگان و «معقول» شدن قیمت نهایی گاز هستند. در همین راستا، آن‌ها از ارائه یک طرح «موقت» با هدف کاهش قیمت گاز حمایت کرده‌اند و روند خرید مشترک گاز خود را افزایش می‌دهند. در خبری دیگر و در پی ضرب‌الاجل روسیه به‌منظور تعیین تکلیف سهام شرکت سودکو تا ۱۱ نوامبر، این شرکت انرژی ژاپنی تصمیم به حفظ ۳۰ درصد از سهام خود در نهاد جدیدی که پروژه نفت و گاز ساخالین-۱ در خاور دور روسیه را مدیریت می‌کند، گرفته است.
این گزارش در بخش تحولات منطقه‌ای به تجارت ترکیه و پاکستان پرداخته شده است. سفیر ترکیه در اسلام‌آباد اخیراً اعلام کرده که این کشور می‌کوشد تجارت با پاکستان را به حداقل ۵ میلیارد دلار طی دو تا سه سال آینده افزایش دهد؛ زیرا هر دو کشور پتانسیل قابل‌توجهی برای گسترش تجارت در بسیاری از کالاها دارند.
ایران حلقه وصل ترکیه و پاکستان محسوب می‌شود و خط ریلی اسلام‌آباد- تهران- استانبول سال‌هاست مطرح شده است. کوشش این دو کشور برای توسعه روابط برای ایران به‌عنوان حلقه وصل از منظر ترانزیتی می‌تواند واجد اهمیت باشد. توسعه گفت‌وگوهای سه‌جانبه بر محور روابط تجاری میان پاکستان ترکیه و ایران می‌تواند مسیر گسترش روابط را تسهیل کند.
بر اساس این گزارش، افزایش حجم معاملات تجاری روسیه و عراق، گسترش همکاری ترکیه با عربستان سعودی و سایر کشورها به‌منظور تبدیل شدن به قطب انرژی اروپا و تصمیم عربستان به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای از دیگر اخبار مهم منطقه است.
این گزارش در بخش داده‌های تازه به تحلیل جدید صندوق بین‌المللی پول اشاره کرده است که نشان می‌دهد که وقوع تنش‌های ژئوپلیتیکی، چشم‌انداز فروپاشی انسجام اقتصادی جهان را افزایش داده و امکان غلبه رقابت استراتژیک و نگرانی‌های امنیت ملی بر مزایای مشترک اقتصادی تجارت جهانی وجود دارد.
از منظر صندوق بین‌المللی پول، به دلیل وابستگی متقابل بین اقتصادها، چنین چشم‌اندازی به‌ویژه برای آسیا، بسیار پرهزینه خواهد بود. به‌عنوان‌مثال، آسیا حدود نیمی از واردات ایالات‌متحده و یک‌سوم واردات اروپا را تأمین می‌کند. درواقع، کشورهای آسیایی تقریباً نیمی از تقاضای جهانی برای کالاهای کلیدی را تأمین می‌کنند.
همچنین بر اساس داده‌های جدید وزارت دارایی عربستان سعودی، این کشور در ۹ ماهه سال ۲۰۲۲ بالغ‌بر ۴۰ میلیارد دلار مازاد بودجه داشته است. درآمدهای نفتی در سه‌ماهه سوم، با کاهش ۸.۵ درصدی مواجه شد اما در کل، جهش سالانه ۵۵ درصدی را به ثبت رسانده است. درآمدهای غیرنفتی عربستان در سه‌ماهه سوم با ۳۹ درصد کاهش به ۷۲.۸ میلیارد ریال و ۲۴ درصد به‌صورت سالانه کاهش یافته است.